مواجهه دین و فضای مجازی؛

حجت‌الاسلام سید‌عباس حسینی، مدرس حوزه علمیه زنجان در گفت‌وگو با روابط عمومی اداره کل تبلیغات اسلامی استان زنجان، در مورد دیدگاه‌ها و رفتارها در فضای مجازی، اظهار کرد: مواجهه اول با فضای مجازی به رویکرد ابزارگرایانه مربوط می‌شود و در آن انسان می‌تواند از تکنولوژی و فناوری برای کارهای روزمره استفاده کند.

وی ابراز کرد: مواجهه اول با فضای مجازی در واقع همان مواجهه عملی است که در اینجا مردم مصرف‌کننده هستند و تعامل و تبادل فرهنگی هم در آن اتفاق می‌افتد. از طرفی فضای مجازی فرهنگ خاص خود را دارد و مردم ایران هم فرهنگ خاصی دارند و در این فضا تعامل فرهنگی مطلوب یا نامطلوب در کنار هم شکل می‌گیرد.

این کارشناس دینی با اشاره به اینکه دیدگاه دوم در مورد فضای مجازی، مواجهه نظری است، تصریح کرد: در این موقعیت دین به این موضوع اکتفا نمی‌کند که منتظر باشیم یک فناوری وارد کشور شود و مردم فقط مصرف‌کننده باشند بلکه به‌دنبال کشف لایه‌های پنهان بوده و این با رویکرد ابزارگرایانه متفاوت است.

نگاه ابزارگرایانه منجر به عقلانیت ابزاری می‌شود

وی ادامه داد: نگاه ابزارگرایانه منجر به عقلانیت ابزاری می‌شود و انسان را تسخیر می‌کند در حالی‌که اگر به عقبه فرهنگی و لایه‌های پنهانی که ابزارها و فناوری‌ها را شکل دادند توجه شود، در می‌یابیم که ابتدا با نیازسنجی از خواسته‌های انسان، به او خدمات و فناوری را ارائه می‌دهند و پس از اینکه فرد را به تکنولوژی وابسته کردند در نهایت انسان را مدیریت می‌کنند.

حسینی شناخت عقبه علوم و نگاه هستی‌شناسی در شکل‌گیری فناوری و فضای مجازی از منظر دینی و نظریه‌پردازی را مهم خواند و گفت: باید بررسی کرد که چه ارزش‌های هستی‌شناسی باعث تولید فناوری شده است. البته خاستگاه فضای مجازی که ما در آن قرار گرفتیم یک خاستگاه غربی است و ما نباید در زمین دیگران بازی کنیم و اجازه سیطره به آن‌ها بدهیم.

وی به رویکرد منفعلانه و مبتکرانه در مواجهه نظری با فضای مجازی تأکید کرد و افزود: در حال حاضر مردم با گوشی‌های تلفن همراه انس گرفتند و حس محرمیت با آن پیدا کردند و خصوصی‌ترین لحظات زندگی خود را با دیگران به اشتراک می‌گذارند. افراد در شبکه‌های اجتماعی می‌خواهند خود واقعی را به خود ایده‌آل تبدیل کنند و از خود یک شخصیت مجازی می‌سازند تا کنش دیگران را جذب کنند که این مواجهه خطرناک است.

وی با اشاره به اینکه کیفیت رفتار افراد در فضای مجازی با فضای حقیقی متفاوت است، تصریح کرد: در این فضا ممکن است فرد احساس گمنامی کند و چون هویت مشخص نیست به هر کجا سر بکشد و هرک اری انجام دهد در حالی‌که فضای فیزیکی، برخی کنش‌های انسان را محدود می‌کند.

این مبلغ دینی با تأکید بر لزوم رشد اجتماعی و تربیتی خانواده و ارتقای سواد رسانه بیان کرد: فضای مجازی می‌تواند یک نظام توحیدمدارانه مجازی برای ما درست کند. برخی انسان‌ها در این فضا به‌دنبال شهوت، غضب و زندگی نباتی هستند و زمانی که انسان اسیر شهوت شود، عقل کنار می‌رود و نمی‌تواند زندگی توحیدی و عقل‌مدارانه داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه هویت مجازی باعث برجسته شدن فجور می‌شود، گفت: دین خطوط قرمز فضای مجازی را مشخص کرده است و افراد نباید در فضای مجازی غرق و از زندگی حقیقی غافل شوند و باید مدیریت این فضا را با تغذیه فکری مطلوب به دست بگیرند.