نظام تبلیغی و تحقق تمدّن نوین اسلامی

هر تمدّنی بر مبنای فرهنگی پدید می‌‏آید که آن فرهنگ، نخست خود را به اثبات رسانیده است و مطلق می‏‌کند. دوّم این‌که در ابطال و نفی همه اندیشه‌‏های موازی می‌‏کوشد. سوم آن‌که با یک سازوکار منطقی در ایجاد ساختاری یک‏پارچه و سازگار، برای پاسخ‏گویی به انواع نیازهای بشری تلاش می‏‌کند. لذا نظام تبلیغی در تثبیت تفکر و فرهنگ اسلامی در اندیشه مردم جامعه و به تبع آن تحقق عینی تمدّن نوین اسلامی نقش بی بدیلی دارد.

نسبت مدرنیته و تمدّن اسلامی
با ظهور انقلاب اسلامی ایران، قدرت دین اسلام و آموزه‏‌های الهی آن به نمایش گذاشته شد، ولی این بار این ظهور درخشان در فصلی از تاریخ رخ داد که تمدّن حاکم در مغرب زمین، با الگوی اصلی مدرنیته و با ابزار تکنولوژیک، فرهنگ‏‌ها و تمدّن‏‌ها را به تصرف خود در آورده است و جهانیان با معیارهای مدرنیته، هماهنگ شده یا در حال هماهنگی و سازگاری‏‌اند. مدرنیته به فرهنگ‏‌های دیگر از جمله فرهنگ دینی و اسلامی به چشم حقارت می‌‏نگرد و چنان می‏‌نمایاند که دوره زمانی‏شان گذشته است. سرزمین فرهنگی و تمدّنی غرب که آموزه‌‏هایش امروزه جهان ‏شمول شده است، مبانی، مبادی، غایت، روش، جهان‏بینی و اخلاق کاملاً متفاوتی از فرهنگ اسلامی ما دارد. اکنون ما باید نسبت خویش را با مدرنیته غربی مشخص کنیم و دریابیم این نسبت، شکست و هضم شدن است یا مبارزه و زندگی مسالمت‌‏آمیز. پس در آغاز این راه باید ماهیّت فرهنگ غرب را بشناسیم. برای مبارزه یا همکاری نیز بایستی خود را بشناسیم و استعدادهای خویش را بازخوانی کنیم. رسانه‌‏ها که امروزه ابزار اصلی گفتمان‏‌سازی و هدایت جهت‏گیری‏‌های ذهنی در جوامع هستند، در سرزمین فکری و تمدّنی غرب به وجود آمده‏‌اند، ولی ابزارهای مناسبی برای ادبیات همان فرهنگ هستند. برای هم‏زبانی و ایجاد تفاهم با این دنیای جدید و نیز به دلیل توان‏مندی‏‌های بالای این پدیده‏‌ها در بیان فرهنگ و حقایق دینی و نقد دنیای مدرن، لازم است این ابزارها را بشناسیم و از آن‌ها در چارچوب اقتضاهای دینی و ملّی بهره‏‌مند شویم.(۱)

ماهیّت و فرآیند تحقق تمدّن نوین اسلامی
تمدّن اسلامی فراز و فرودهایی داشته و با پیروزی انقلاب اسلامی، بیداری اسلامی در ایران به اوج رسید و جهان اسلام به سوی بیداری حرکت کرد. مقام معظم رهبری برای توسعه تمدّن اسلامی، نظریه جدید «تمدّن نوین اسلامی» را مطرح کرده است. از دیدگاه مقام معظم رهبری گسترش و ترقی تمدّن نوین اسلامی به همت و خرد دسته جمعی نیاز دارد که در سایه اخلاق، کار و تلاش، ایمان به خدا، عقلانیت، توانایی علمی، اقتصاد شکوفا، برخورداری از رسانه های قوی و روابط بین الملل به وجود می‌آید.(۲)

فرآیند تحقق هدف‌های انقلاب اسلامی ، یک فرآیند طولانی و البته دشواری است. قدم اول که پر هیجان تر و پر سر و صدا تر از همه است ، ایجاد انقلاب اسلامی است. قدم بعدی ترتب نظام اسلامی بر انقلاب اسلامی است یعنی ایجاد نظام اسلامی که گفتیم نظام اسلامی یعنی هندسه‌ی عمومی جامعه اسلامی. قدم بعدی که از این‌ها دشوارتر است ایجاد دولت اسلامی است. بعد از این مرحله، مرحله‌ی تلالو و تشعشع نظام اسلامی است ، یعنی مرحله‌ی ایجاد کشور اسلامی. آنگاه مرحله‌ی بعدی، ایجاد دنیای اسلام (تمدّن نوین اسلامی) است.

« از میان همه‌ی ملّت‌های زیر ستم، کمتر ملّتی به انقلاب همّت می‌گمارد؛ و در میان ملّت‌هایی که به‌پاخاسته و انقلاب کرده‌اند، کمتر دیده شده که توانسته باشند کار را به نهایت رسانده و به‌جز تغییر حکومت‌ها، آرمان‌های انقلابی را حفظ کرده باشند. امّا انقلاب پُرشکوه ملّت ایران که بزرگ‌ترین و مردمی‌ترین انقلاب عصر جدید است، تنها انقلابی است که یک چلّه‌ی پُرافتخار را بدون خیانت به آرمان‌هایش پشت سر نهاده و در برابر همه‌ی وسوسه‌هایی که غیر قابل مقاومت به نظر می‌رسیدند، از کرامت خود و اصالت شعارهایش صیانت کرده و اینک وارد دوّمین مرحله‌ی خودسازی و جامعه‌پردازی و تمدّن‌سازی شده ‌است. درودی از اعماق دل بر این ملّت؛ بر نسلی که آغاز کرد و ادامه داد و بر نسلی که اینک وارد فرآیند بزرگ و جهانیِ چهل سال دوّم می شود.»(۳)

در اندیشه رهبر انقلاب، عنصر اساسی در هر تمدّنی از جمله تمدّن اسلامی، فرهنگ است. زیرا این فرهنگ است که همه روابط نظام تمدّنی را شکل می‌دهد، ارزش‌ها را تعیین می‌کند و جایگاه تمدّنی یک خرده نظام را در مقایسه با دیگر خرده نظام‌ها مشخص می‌سازد.

رهبر انقلاب می‌فرمایند: «بخش ابزارى [تمدّن] عبارت است از همین ارزش‌هایی که ما امروز به‌عنوان پیشرفت کشور مطرح می‌کنیم: علم، اختراع، صنعت، سیاست، اقتصاد، اقتدار سیاسى و نظامى، اعتبار بین‌المللى، تبلیغ و ابزارهاى تبلیغ؛ این‌ها همه بخش ابزارى تمدّن است.»(۴)

نقش رسانه در تحقق تمدّن نوین اسلامی‌‌
نیازها و بایدهای برپایی تمدّن اسلامی از نکاتی است که رهبر معظم انقلاب به تفصیل و تاکید در بیاناتشان به آن‌ها اشاره می‌کنند. لزوم القای باور تمدّن سازی اسلامی به مردم،‌ لزوم استفاده از دانش جهان،‌ لزوم ادای وظیفه علمای دین و روشنفکران،‌ لزوم تلاش مجاهدانه امّت،‌ لزوم تحقیق دانشگاه‌ها برای ایجاد تمدّن نوین اسلامی،‌ لزوم گنجاندن معارف تمدّن‌ساز در کتاب‌ها،‌ لزوم طراحی الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت برای شکل‌گیری تمدّن نوین اسلامی، لزوم پرهیز از تقلید غربی، لزوم شناسایی نیازهای حقیقی و اساسی کشور و تکیه بر فرهنگ و بینش و معرفت و کمالِ فکری انسانی از جمله این بایدهاست. که خرده نظام تبلیغی رسالت محوری در تحقق اهداف و چارچوب های تمدّن نوین اسلامی دارد.

«مسأله تبلیغ، یکی از مسائل اساسی در حیات اجتماعی است و مخصوص یک دوره نیست. تبلیغ که از آن در قرآن به «بلاغ»، «بیان»، «تبیین» و از این قبیل تعبیر شده است، یکی از وظایف مقدّس، وظیفه انبیا، وظیفه علما، وظیفه متفکّران و دانایان و مصلحان است. تبلیغ، یعنی رساندن. رساندنِ چه؟ رساندنِ آن حقایقی به اذهان و دل‌های مخاطبان که بدون آن، دچار خسارت خواهند شد. این است که ارزش تبلیغ را بالا می‌برد.»(۵)

در این بین سبک زندگی به عنوان واسط بین فرهنگ و تمدّن، جایگاه محوری در بیانات رهبری دارند. معظم‌له، بخش حقیقى تمدّن را آن چیزهایی می‌دانند که متن زندگى ما را تشکیل می‌دهد که به سبک زندگى تعبیر می‌کنند. و معتقدند، بخش حقیقى و اصلى تمدّن است.(۶) لذا در خصوص بخش نرم‌افزاری تمدّن این است که از نظر ایشان، مسئله سبک زندگی، عنصر تمایز بخش و تعالی‌بخش در حرکت تمدّنی به‌شمار می‌آید.

در بیان پایانی اشاره ای به کلامی از رهبر انقلاب اشاره خواهیم داشت که لزوم ترسیم مبانی و آموزه‌های ناب اسلام در میان آحاد مردم را تأکید می‌کنند: « یک نکته اساسىِ دیگر این است که امروز علاوه بر این‌که باید به مسائل اعتقادی اسلام پرداخت و اعتقاد به اسلام را در ذهن‌ها و دل‌ها راسخ نمود، باید اعتقاد به حاکمیت اسلام را هم راسخ کرد. … امروز دست‌ها، زبان‌ها، نوشته‌ها و امواج تبلیغاتی، در این امر واضح ایجاد خدشه و درباره آن، سؤال ایجاد می‌کنند. بایستی این را در ذهن‌ها مستحکم کنید.»(۷)