ترانه‌هایی که مداحی را تهدید می‌کند/ صرف مداح بودن ملاک نیست
غلامرضا عینی‌فرد زنجانی، فرزند مرحوم مشهدی رضا عینی‌فرد (مشهور به مشهدی رضا سقا) متولد سال ۱۳۲۸ شهر زنجان است، وی در یک خانواده مذهبی و معتقد به اسلام و تشیع دیده به جهان گشوده و در پنج سالگی به دلیل اینکه اکثر اقوام‌شان روحانی و تحصیل‌کرده قرآنی بودند، قرآن را در پنج سالگی فراگرفته است.
او از هفت سالگی مداحی را در مجالس محلی آغاز کرده در دوران دبستان معلم قرآن کلاس‌های اول و دوم بوده و به خاطر همین تخصص در قرآن مورد تمجید و تحسین معلمان و مدیر مدرسه قرار گرفت. بعد از دوران ابتدایی برای ادامه تحصیلات به دبیرستان امیرکبیر رفته و تا نهم متوسطه در این مدرسه به تحصیل پرداخته است. وی در کلاس دهم به دلیل شرکت نکردن در جشن شاهنشاهی و رژه رفتن در امجدیه از مدرسه اخراج شد.
این پیرغلام حسینی با توجه به اینکه نمی‌توانست در مدرسه تحصیل کند، مدتی را شاگرد یک بقال بوده اما به دلیل استعدادی که در حوزه مداحی داشته به پیشنهاد یکی از مراجع و عالمان وقت شهر یعنی آیت‌الله حاج میرزا عبدالرحیم واسعی زنجانی برای تحصیل به حوزه علمیه زنجان(مسجد چهل ستون) رفته است و با شخصیت‌های همچون آیت‌الله علی خاتمی، نماینده ولی‌فقیه در استان زنجان هم‌حجره بوده است.
غلامرضا عینی‌فرد، پیرغلام حسینی در گفت‌وگویی ویژه، به تشریح ویژگی عزاداری اباعبدالله‌الحسین(ع) و آسیب‌هایی که مداحان گرفتار آن هستند، پرداخت که مشروح آن را در زیر می‌خوانید.
چه رازی در عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) وجود دارد که همه را دور هم جمع می‌کند؟
شعر مشهوری است که می‌گوید: «تا خداوندی خدا برجاست / بیرق شاه کربلا برپاست» چون امام حسین(ع) نور خدا و ثارالله است و حیات دین را زنده کرد، پس ایشان بی‌قید زمان وجود دارد و چون انقلابش در دنیا فقط برای خدا بوده بنابراین خداوند نیز محبت امام حسین(ع) را در دل‌ها گنجانده و مردم آمادگی دارند به طرف حسین بن علی بیایند. این آمدن یک بهانه می‌خواهد و آن بهانه نیز محرم، عاشورا، صفر و اربعین است. اکنون نزدیک ۱۴۰۰ سال است که سیدالشهدا مطرح بوده و مطرح خواهد شد.
مردم زنجان دسته زینبیه را با مداحی حاج غلامرضا عینی‌فرد می‌شناسند، شما در کسوت شخصی که سال‌ها در مکتب اهل‌بیت(ع) خدمت کرده، چه خصوصیاتی را برای مداحان در راستای جذب مردم به‌ویژه جوانان به هیئت‌ها ضروری می‌دانید؟
مداحی یک قانونی دارد و قانونش نیز تبصره‌هایی دارد و صرف مداح بودن ملاک نیست. بنده در گذشته در ۱۰ بند شاخص‌های یک مداح ایده‌آل را بیان کرده‌ام که از جمله آن می‌توان به داشتن برخورد خوب در جامعه، داشتن تقوا، مطلب ریشه‌دار خواندن، حرف گوش کن نسبت به توصیه‌های علما و اساتید اشاره کرد. اعتقادم بر این است که اهل بیت(ع) باید خودشان نیز انتخاب کنند یعنی یک صفت، یک نیت یا حرکتی باعث می‌شود که اهل‌بیت(ع) و به خصوص حضرت زهرا(س) روی یک مداح توجه بیشتر می‌کنند و مردم بی‌اختیار طرف او جذب می‌شوند.
هر کسی در هر موقعیتی خودش را خادم ارباب می‌داند، به نظر شما خادم واقعی اباعبدالله الحسین(ع) باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد؟
خادم بودن دستگاه سیدالشهدا ادعای بزرگی است، کسانی که معرفت بالایی دارند حتی خود را در حد خادم هم نمی‌دانند بلکه خادم بودن به گفتن نیست به عمل کردن است. خادم اهل بیت(ع) جبرئیل، ملائکه الله، اصحاب با کرامت پیغمر(ص) هستند. به نظرم مردم خودشان تشخیص می‌دهند که این فرد خادم است یا نه، خادم باید تحت فرمان مولا باشد، اگر فردی چنین چیزی را در خود می‌بیند، خادم است.
در مجالس مختلف برای امام حسین(ع)، شهدای کربلا و اهل بیت آن حضرت مداحی کردید؛ مداحی برای کدام شخصیت برایتان لذت‌بخش بوده و هیچگاه از یادتان نمی‌رود؟
توجه‌ام از کودکی بر روی حضرت زینب(س) بوده و فکر و ذکرم خدمت کردن به عزاداران برادر حضرت زینب(س) است. مردم باید بگویند که در این حدود نیم قرن عینی‌فرد اثر ماندگار یا کار ماندگاری داشته است یا نه. مداحی برای تمام اهل‌بیت(ع) لذت‌بخش است اما ممکن است شیب یک مداح به سمت یک شخصیت باشد.
چرا مداحان همیشه از محضر حضرت ولی‌عصر(عج) و علما و سادات حاضر در مجلس کسب اجازه می‌کنند؟
این اجازه گرفتن نوعی اظهار ادب، ارادت و تبعیت است، گفتن این جمله که از امام زمان(عج)، حضرت زهرا(س) یا ارباب کمال(مردان عارف) عذر می‌خواهم برای اظهار ادب بوده که مداحان ذکر می‌کنند. شهدای ما عند ربهم هستند و خود آنها می‌دانند آنجا چه جایگاهی است. اینکه ما می‌گوییم حضرت زهرا(س) یا دیگرمعصومین در مجلس حضور دارند منظور حضور فیزیکی نیست. حتی اخیراً در مشهد گفتم که جوانان عصر اینترنت و فضای مجازی جوانان عصر ۴۰ سال قبل نیستند و باید روشنگری کرد یعنی اکنون مداحی کردن برای جوان سخت است. در خصوص طشت گذاری نیز تاکید می‌کنم که این مراسم نه تنها بدعت نیست، بلکه یکی از غفلت‌هایی است که باید به آن توجه داشت.
آسیب‌های این روزهای مداحی را در چه مواردی می‌دانید؟
آسیب‌های زیادی مداحی را تهدید می‌کنند، آن‌هایی که از یک نوار آهنگی را شنیده و از شاعری می‌خواهند برای آنها از روی آن آهنگ شعر بنویسد توجه کنند که این راهش نیست و آسیبی است که مداحی را تهدید می‌کند. عدم توجه به گفته‌های پیشکسوتان، مقتل و تاریخ صحیح شیعه از جمله نکاتی است که مداحی را تهدید می‌کند گاهی می‌بینیم مطلبی که در شعر گنجانده شده سندیت ندارد. اینها باید در کلاس‌هایی به مداحان گوشزد شود وگرنه این ره که می‌رویم به ترکستان است. کانون مداحان باید ماهی یکبار مداحان را دور هم جمع کرده و نکات را بازگو کند. در جلسات امام حسین(ع) باید مطالبی ارائه شود که بیشتر جوانان جذب شوند.
در مدت نیم‌قرن مداحی اهل‌بیت(ع) چه هدفی داشتید و چه آرزویی را دنبال می‌کنید؟
مهمترین آرزویم این است که سال‌ها حضورم در مجالس اباعبدالله، مداحی و عزاداری‌هایم مورد قبول واقع شود و اینطور نشود که در آخر سر ببینیم که چیزی دست‌مان را نگرفته است. شما حساب کنید که شاید در ۵۰ سال انسان چهار تا عمل قبول شده داشته باشد اما معلوم نیست که همه را نگه دارد. آرزوی من این است که سال‌ها حضورم در این دستگاه مورد قبول واقع شود و خدایی نکرده یک عمل غفلت برانگیز من این همه حضور را محو نکند. آرزوی دیگرم این است که تا توان دارم و نفس دارم در این راه باشم.
